اخیراً بحث هایی درباره نقش و مکان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایران در میان کارشناسان و در رسانه های گروهی انجام می شود.ضمناً برخی از سیاستمداران و متخصصان سیاسی می گویند نفوذ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تمام جوانب زندگی در ایران رو به افزایش بوده، پاسداران عرصه را برای رهبران فعلی ایران تنگ کرده و این کشور بسوی دیکتاتوری نظامی حرکت می کند. کارسناسان ما نیز به این موضوع توجه نشان می دهند.
نینا مامدوا ـ رئیس بخش ایران در انیسیتوی خاورشناسی آکادمی علوم روسیه چنین می گوید: طبق اعتقاد عمیق من برقراری دیکتاتوری نظامی در ایران امکان پذیر نیست. برای برقراری چنین دیکتاتوری ، ارتش و سپاه پاسداران باید حکومت را به دست خود گرفته و به این معنا کودتا کرده و نتایج آنرا در قانون اساسی به ثبت برسانند اما اکثریت ایرانیان چنین پیشرفت رویداد ها را بطور مشخص ، منفی تلقی خواهند کرد. مخصوصاً که تا به حال اکثریت ایرانیان بطور سنتی کودتای نظامی را مترادف با دخالت امریکا در امور داخلی ایران و کودتای آمریکایی سال 1332 هجری شمسی می دانند که باعث سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق ـ ملی کننده صنعت نفت شد. خانم مامدوا می گوید دکتر مصدق در ایران فعلی قهرمان ملی محسوب می شود و زاد روز او یکی از جشن های اندک فاقد رابطه با اسلام در این کشور است.
نینا مامدوا تأکید می کند در حال حاضر می توان درباره تقویت نقش مجتمع نظامی ـ صنعتی در ایران صحبت کرد اما نمی توان گفت که این کشور بسوی دیکتاتوری نظامی حرکت می کند. بنظر من خود آئین شیعه مغایر به قدرت رسیدن نظامیان است چون در اینصورت خطر نابودی رژیم اسلامی در مجموع به وجود می آید که طبعاً رهبری فعلی ایران خواهان آن نیست.
ولادیمیر ساژین ـ کارشناس دیگر روسی با عقیده خانم مامدوا کاملاً موافق نیست. واقعاً کودتای نظامی ناب همچون کودتای شاه ایران در سال 1953،کودتاهای ترکیه در سال های 1960و 1980 یا کودتای ژنرال پینوشه در شیلی در سال 1973 در جمهوری اسلامی امکان پذیر نیست. مهم ترین نکته اینست که در ایران نیرو های مسلح متحد وجود ندارد. آنها مرکب از ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند.میان آنها تضاد های عمیق و حتی خصومت وجود داشته و دارد.
به این دلیل عملیات نظامی ـ سیاسی یکی از این ساختار ها از طرف ساختار دیگر با شدت و فوریت اگر خنثی نشود حداقل ترمز خواهد شد.ثانیاً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعنوان یک ساختار نظامی فوق العاده ممتاز که وظایف ارتش ، پلیس ، ارگان های ویژه وهمچنین دستگاه تبلیغاتی ـ ایدئولوژیک را تلفیق می کند، دیگر مورد علاقه اکثریت مطلق مردم ایران قرار ندارد.
ساژین در ادامه می گوید با این حال در سال های اخیر پس از بقدرت رسیدن محمود احمدی نژاد بعنوان رئیس جمهور که اتفاقاً او هم از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بیرون آمده، روند افزایش نفوذ سپاه در تمام جوانب سیاست داخلی و خارجی ایران مشاهده می شود.
عملاً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به باصطلاح سوپر ساختاری تبدیل می شود که نه فقط عملکرد های فوق الذکر بلکه جریانات مالی ، رشته های اقتصادی و مقدم بر همه صنایع دفاعی و نظامی را تابع خود می سازد. رئیس جمهور، یا پاسداران فعلی یا افراد دارای روابط نزدیک با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به سمت های کلیدی در ارگانهای حکومتی یا اقتصادی منصوب می کند.حتی ژنرال احمد وحیدی ـ رئیس سابق سرویس ویژه اطلاعاتی ـ خرابکاری ـ موسوم به سپاه قدس که تابع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، در دولت فعلی به سمت وزیر دفاع منصوب شده است.حیدر مصلحی ـ نماینده سابق رهبر معظم ایران در نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به سمت بسیار مهم وزیر اطلاعات منصوب شده است.
بسیاری از ناظران بطور همزمان یک روند دیگر را مشاهده می کنند.منظور خارج کردن روحانیون انقلابی قدیمی از اهرم های رهبری در تمام عرصه های زندگی و جایگزین کردن افراد نسبتاً جوان، اغلب غیر روحانی، حاضر به دفاع از منافع پاسداران تا آخرین نفس، بجای آنها است. این روند را می توان همطراز اوضاع در آلمان در نیمه اول سالهای 30 قرن بیستم میلادی دانست که هیتلر همفکران سابق خود را کنار گذاشته و شرایط را برای حکومت فردی خود مهیا می کرد.
با این حال ولادیمیر ساژین با کارشناسانانی که معتقدند این روند به کنار گذاشته شدن رهبر معظم، رئیس جمهور و پارلمان ایران منجر خواهد شد ، موافق نیست. او می گوید تمام آنها در داخل این روند قرار دارند.
ساژین می گوید اگر احتمال دهیم که در جمهوری اسلامی نه کودتا به معنای ضربه به دولت بلکه تغییر تدریجی رژیم در راستای برقراری دیکتاتوری سرویس های ویژه و مجتمع نظامی ـ صنعتی تحت کنترل واداره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رخ دهد ،کاملاً معقولانه خواهد بود.