اخباری درخصوص اعزام ٥ هزار نیروی چینی به ایران به منظور حفاظت از منافع اقتصادی پکن موجب هراس شدید در جمهوری اسلامی شده است و نگرانی‌های کنونی را درخصوص محرمانه بودن قرارداد ٢٥ ساله ایران و چین تشدید کرده است.
برخی از منتقدان داخلی دولت ایران، این قرارداد را به قراردادهای استعماری قرن گذشته تشبیه کرده‌اند و گفته‌اند این استقرار نظامی احتمالی، ماهیت استعماری مقاصد چین را نشان می‌دهد.
رضا پدیدار، عضو اتاق بازرگانی تهران اخیراً به ورود قریب‌الوقوع نیروهای امنیتی چین به ایران برای حفاظت از منافع اقتصادی پکن اشاره کرد. این اقدام در پرتوی توافقی صورت می‌گیرد که پس از پنج سال مذاکرات محرمانه، در فروردین ماه ١٤٠٠ به امضا رسید.
خبر این استقرار نیرو که سه سال پیش پترولیوم اکونومیست آن را برای اولین بار منتشر کرده بود، در طی یک ماه گذشته در شبکه های اجتماعی دست به دست می‌شود و سر و صدای زیادی در ایران به پا کرده است.
وزارت نفت ایران ناچار شد طی بیانیه‌ای این گزارش‌ها را تکذیب کند و اعلام کرد این گزارش‌ها کذب هستند و هدفشان «تخریب روابط ایران با سایر کشورها» است.
یکی از تحلیلگران سابق نیروی دریایی ایران که نخواست نامش فاش شود در این خصوص گفت از منظر پکن، «هدف از قرارداد [٢٥ ساله] این است که چین در ایران به ویژه در جزایر جاسک و کیش در خلیج فارس جای پایی به دست آورد.»
پکن مجموعه‌ای از بنادر را در امتداد اقیانوس هند در دست ساخت دارد که با استفاده از آنها زنجیره‌ای از ایستگاه‌های سوخت‌گیری و تأمین مجدد را از دریای چین جنوبی تا کانال سوئز ایجاد می‌کند. با توجه به این توافق، اکنون بر بنادر جاسک و چابهار ایران تمرکز خواهد کرد.
حتی اگر این گزارش‌ها تأیید نشوند، باز هم نگرانی‌های مربوط به سازوکار اجرای قرارداد ایران و چین را تشدید می‌کنند.
این توافق جامع و همه‌جانبه هم در داخل و هم خارج از ایران به شکلی گسترده مورد انتقاد قرار گرفته است و برخی از مخالفان رژیم ایران آن را «فروختن ایران به چین» می‌خوانند.
مقامات دولت ایران ٢٤ دی ماه اعلام کردند که اجرای مفاد قرارداد آغاز شده است، بدون اینکه هیچ جزئیاتی را ارائه کنند.
جلیل روشندل، متخصص علوم سیاسی و ایران پژوه در دانشگاه کارولینای شرقی گفت: «جمهوری اسلامی چندین سال فکر می‌کرد نزدیک شدن به چین می‌تواند ایران را از بن‌بست خارج کند.»
به گفته او با توجه به محرمانه بودن این قرارداد، ظاهراً سندی محرمانه بین ایران و چین امضا شده است. او افزود با این حال مشخص نیست که آیا این سند الزام‌آور است یا نه.
«قرارداد استعماری»
علی خامنه ای، رهبر ایران که به ندرت با سایر رهبران کشورها دیدارهای خصوصی برگزار می‌کند، ٣ بهمن ماه ١٣٩٤ طی دیداری با شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین و هیئت همراهش در تهران در مورد چارچوب توافق ایران و چین به توافق رسید.
روندی که در این شش سال طی شده مخفی نگهداشته شده است و مقامات جمهوری اسلامی از افشای ماهیت این قرارداد خودداری کرده‌اند. همین موضوع انتقاد عمومی و نگرانی‌ها در مورد استعماری بودن آن را برانگیخته است.
صادق زیباکلام، مفسرسیاسی مقیم ایران گفت این قرارداد «یادآور قرارداد سال ١٢٩٨ شمسی (١٩١٩ میلادی) با بریتانیا است؛ قراردادی که دولت ایران در بحبوحه ورشکستگی و از روی ناچاری با لندن امضا کرد و عملاً ایران را تحت الحمایه بریتانیا ساخت.»
جبهه ملی ایران که یک گروه اپوزیسیون ملی‌گرا است و بیشتر اعضای آن در خارج از ایران مستقر هستند، در بیانیه ای اعلام کرد توافق ایران در مجلس تصویب نشده است و مردم قادر به رأی دادن به آن نبوده‌اند.
در این بیانیه آمده است چنین قراردادی منجر به تسلط بیگانگان بر منابع طبیعی، اقتصاد و نیروهای نظامی ایران می‌شود، با اصل ١٥٣ قانون اساسی جمهوری اسلامی مغایر است و از نظر قانونی اعتبار ندارد.
طبق این بیانیه: «رژیم با اجرای این قرارداد محرمانه علناً دست به نقض اصول ٧٧، ١٢٥، ٥٩ و ١٥٣ قانون اساسی خود زده است.»
بنا بر اصل ١٤٦ قانون اساسی استقرار هرگونه پایگاه نظامی خارجی در ایران حتی برای اهداف صلح‌آمیز ممنوع است.
مطابق با این بیانیه جمهوری اسلامی که با شعار «نه شرقی نه غربی» به قدرت رسید، اکنون در مسیر تبدیل کردن ایران به کشوری تحت الحمایه و مستعمره شرق، یعنی کشورهای چین و روسیه است.
واردات پنهانی نفت
چین از سال ١٣٩٦ تاکنون با دور زدن تحریم‌های اعمال شده بر نفت ایران خرید نفت خود از این کشور را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
چندین تاجر نفتی به رویترز گفتند از دی ماه تاکنون محموله های نفتی ایران به قیمت ٥ دلار کمتر از قیمت استاندارد برنت در هر بشکه معامله می‌شوند.
به گفته یک تحلیلگر بازار نفت که نخواست نامش فاش شود، عمده صادرات نفت ایران «از طریق مسیرهای پیچیده و واسطه ها به چین ختم می شود. به علاوه هر ماه حجم اندکی نیز وارد سوریه می‌شود.»
گروهی از اصولگرایان (که از وابستگان نزدیک به خامنه ای هستند) می گویند افزایش اخیر فروش نفت ایران نشانه آن است که ایران لزوماً نیازی به احیای توافق هسته ای ١٣٩٤ با غرب ندارد.
احمد زیدآبادی، تحلیلگر سیاسی گفت: «شاید اصولگرایان با طرح این نوع ادعاها بتوانند خود یا دیگران را فریب دهند، اما چنین ادعاهایی بویی از حقیقت نبرده است.»
روسیه مثال بارزی است از اینکه چطور این ذهنیت می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد.
زیدآبادی گفت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه تصور می‌کرد وابستگی اروپا به منابع انرژی روسیه مانع از اعمال تحریم ها علیه کشورش می‌شود، اما معلوم شد که ذهنیتش بی‌پایه و اساس است.