سیستان و بلوچستان؛ فقر، بیکاری و تبعیض

” نگاهی بر حضور و اهداف سپاه پاسداران و بسیج در مناطق مرزی “

ایران بریفینگ/ سیدجواد متولی: استان سیستان و بلوچستان از شرقی ترین استان های کشور و هم مرز با کشورهای پاکستان و افغانستان است. طی سال های اخیر، تشدید محرومیت های سیستماتیک در این استان، بستر مناسبی جهت گسترش حضور سپاه پاسداران و بسیج در این استان مرزی را فراهم آورده است.

سیستان و بلوچستان؛ فقر، بیکاری و تبعیض

سپاه پاسداران پس از تشدید درگیری ها از سال 1384، با به حاشیه راندن نیروی انتظامی به بهانه عدم توانایی آن در تامین امنیت مناطق مرزی، کنترل استان سیستان و بلوچستان را در دست گرفت.

این نهاد امنیتی اطلاعاتی، از سال 1388 به صورت رسمی، مسئول برقراری امنیت مرزهای ایران از جمله در این استان گردید و با ایجاد فضایی امنیتی، با گروه هایی که از سوی حکومت، «تروریست و اشرار» خوانده می شوند به مبارزه پرداخت.

سپاه پاسداران در طول این سال ها با شعار «بومی سازی امنیت»، اقدام به ساخت پادگان ها و پایگاه ها نموده و با مسلح نمودن طوائف اقدام به جذب نیروهای محلی و استفاده از آنها می کند.

اما به رغم ادعاهای فرماندهان سپاه و دیگر سران نظامی مبنی بر نقش اساسی سپاه در برقراری امنیت در سیستان و بلوچستان، بسیاری از رهبران مذهبی این استان و فعالان حقوق بلوچ، معتقدند که سپاه پاسداران، خود منشا ناامنی در این استان است. ناامنی که ناشی از اهداف و سیاست های پشت پرده این ارگان سیاسی- نظامی در مناطقی همچون استان سیستان و بلوچستان می باشد؛ اهداف کوتاه و بلند مدتی که در نهایت منجر به «توازن قدرت» و «کنترل جامعه بومی» این استان خواهد شد.

سپاه پاسداران پس از رخنه و نفوذ در میان قبائل و طوائف سیستان و بلوچستان، با تشکیل “بسیج قبائل و طوائف”، اقدام به «تطمیع و وارد سازی» عامه مردم استان به این دستگاه و زیر شاخه خود بسیج نموده است؛ «طرح شهید شوشتری» نمونه ای از اقدامات سپاه در این استان است که در قالب مسلح کردن سران طوائف و کمک به شناسایی و جذب سربازان فراری در این ارگان اجرا شده است.

همچنین گفته می شود در قالب این طرح، سپاه پاسداران با جذب «اشرار مسلح » و افرادی که سابقه سوء دارند و اعطای حقوق و مزایا بدان ها، از ایشان در پیش بردن اهداف و برنامه های خود استفاده نموده است. توزیع سلاح و مهمات در بین شهروندان بلوچی طی این طرح، با واکنش بسیاری از سوی فعالین بلوچ و شخصیت های مذهبی این استان مواجه گردیده و این طرح از سوی ایشان، سبب تشدید درگیری ها و «مخل امنیت» استان قلمداد شده است. ناامنی هایی که برخاسته از سیاست های هدفدار و سیستماتیک حکومت جمهوری اسلامی است و موجبات گسترش نفوذ عواملش در این مناطق را فراهم می آورد.

از سوی دیگر، با تشدید ناامنی ها و محرومیت های سیستماتیک مردم از قبیل فقر و بیکاری، بسترهای لازم برای ورود سپاه و زیر شاخه اش بسیج، به حوزه اقتصاد و چنگ اندازی بر اقتصاد این منطقه مهیا شده است. سپاه و بسیج توانسته اند در فضای ناامنی که مسبب اصلی بسیاری از آن، خود می باشند، به بهترین شکل و در ابعاد مختلف، مزایای اقتصادی فراوانی را به دست آورند.

تحت کنترل در آوردن و ساخت اسکله های متعدد در بنادر چهابهار، کنارک و … به منظور صادرات و واردات کالا به ویژه نفت به صورت غیرمجاز، از مهم ترین این مزایا است. سپاه پاسداران از اسکله ها و بنادر بزرگ برای صادرات نفت به بازار جهانی از جمله پاکستان استفاده می کند که از منابع پردرآمد و فوق العاده ای برای این مافیای اقتصادی به شمار می رود.

بسیج نیز بیش از یک دهه است که در قالب برنامه های عمرانی و تحت عنوان “محرومیت زدایی” به حضور در مناطق محروم روی آورده است؛ مجموعه فعالیت های محرومیت زدایی که غالبا «تبلیغاتی» بوده و در راستای سیاست ها و اهداف حکومت جمهوری اسلامی صورت می پذیرد. فعالان حقوق بلوچ معتقدند  بسیج در قالب این فعالیت ها، سعی در جذب جوانان روستایی و عضویت در پایگاه های خود دارد.

تبلیغ مذهب شیعه در این منطقه سنی نشین نیز،  یکی دیگر از اهداف گروه های جهادی بسیج در این استان است. سپاه پاسداران با صرف هزینه های هنگفت مالی و بکارگیری نیروی انسانی بسیار، در مناطق سنی نشین، تحت پوشش اقدامات عمرانی و محرومیت زدایانه، پروژه های گسترده ای را آغاز کرده و در قالب این برنامه های به ظاهر انسان دوستانه، اهداف ایدئولوژیک حکومت جمهوری اسلامی را به پیش می برد.

سپاه و بسیج، نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی، همچنین از فقر گسترده مردم در این استان به عنوان یک ابزار راهبردی در اعمال سیاست های خود استفاده می کنند. کمپین فعالان بلوچ در مهرماه 1393، طی گزارشی خبر از سوءاستفاده سپاه از فقر ساکنان بلوچستان داده و گفته بود این ارگان با تطمیع افراد فقیر در مناطق کم‌برخوردار، آنها را جذب و به سوریه اعزام می‌کند.

استفاده ابزاری از فقر و بیکاری شدید در این استان به همراه حمله های مداوم نیروهای امنیتی و انتظامی به شهروندان بلوچی، موجب مرگ بسیاری از آنان شده است. کمپین فعالان بلوچ تعداد کشته شدگان از شهروندان بدست این نیروها را بیش از 52 نفر در سال 1394 اعلام کرده است.

سرکوب مذهبی، فشار و محدودیت هایی که بر اهل سنت در این استان از سوی حکومت جمهوری اسلامی و توسط عواملان آن اعمال می شود، تبعیض های قومی –قبیله ای و بی تفاوتی به وضعیت معیشتی مردم از مهم ترین مواردی است که مردم این استان با آن دست به گریبان هستند؛ عواملی که به صورت فریبنده ای توسط سپاه و بسیج به صورتی که شرح آن رفت، مورد بهره برداری قرار می گیرد. سیستان و بلوچستان سیستان و بلوچستان سیستان و بلوچستان سیستان و بلوچستان سیستان و بلوچستان سیستان و بلوچستان