روزنامه الشرق الاوسط و برخی اندیشکده‌های آمریکایی می‌گویند روسیه در حال کاهش نیروهایش در برخی از مناطق سوریه است.
بر مبنای این گزارش‌ها نیروهای سپاه پاسداران و شبه‌نظامیان وابسته به ایران در حال تقویت مواضعشان در حمص هستند.
این تغییر آرایش در نیروهای حامی بشار اسد به درگیری روسیه در جنگ اوکراین نسبت داده شده است.
از تغییر آرایش نظامی در سوریه چه می‌دانیم؟
رسانه‌های مخالفان بشار اسد در سوریه گزارشی از روزنامه الشرق الاوسط را بازتاب داده‌اند که می‌گوید نیروهای روسیه در حال عقب‌نشینی از مواضعشان در سوریه هستند و گروه‌های مورد حمایت ایران جای آنها را می‌گیرند.
این روزنامه مستقر در لندن، که عربستان سعودی هزینه‌اش را تامین می‌کند، دو روز پیش در گزارشی به نقل از منابعی که هویتشان فاش نشد نوشت که نیروهای روسیه به سوی فرودگاه نظامی پالمیرا یا تدمر عقب‌نشینی کرده‌اند.
الشرق الاوسط نوشت: “نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حزب الله لبنان و لشکر ۴ به فرماندهی سرلشکر ماهر اسد، حضورشان را در انبار نظامی مهین، در حومه شرقی حمص تقویت کرده‌اند، این دومین انبار بزرگ تسلیحات و مهمات در سوریه است.”
بنا به این گزارش ۴۰ خودروی نظامی، از جمله خودروی زرهی، ظرف دو روز کار انتقال نیروها را به عهده داشتند.
شبکه تی‌آرتی ترکیه هم به نقل از یک اندیشکده ترکیه‌ای نوشت ایران در یک ماه گذشته تلاش‌هایش برای انتقال تسلیحات، تجهیزات رصد و نظارت، پدافند موشکی و پهپاد از عراق به سوریه و لبنان را شدت بخشیده است.
شبکه سعودی العربیه هم نوشت که نیروهای ارتش روسیه و شبه‌نظامیان گروه واگنر و همچنین لشکر ۵ سوریه، که نزدیک به روسیه بوده، “کاملا” عقب‌نشینی کرده‌اند.
اندیشکده آمریکایی مطالعات جنگ، که متمایل به نئوکان‌ها دانسته می‌شود، می‌گوید گزارش‌ها حاکی از تغییر مواضع گروه‌های نیابتی وابسته به ایران و کاهش پروازهای نیروی هوایی روسیه در سوریه است.
این اندیشکده همچنین می‌گوید نیروهای روسیه در داخل سوریه در حال جابه‌جایی هستند.
به گفته این نهاد این دو تحول می‌تواند نشانه‌ای از عقب‌نشینی بخشی از نیروهای روسیه و آمادگی برای عقب‌نشینی در آینده باشد، هرچند اندیشکده مطالعات جنگ گفته شواهد قطعی در این باره ندارد و شاید روسیه مواضعش را تنها برای جذب نیروهای سوری برای جنگ در اوکراین تغییر داده است.
این اندیشکده گفته روسیه بر جذب فردی نیروهای سوری باسابقه رزمی تمرکز داشته و به دنبال به‌کارگیری واحدهای نظامی و شبه‌نظامی سوریه در اوکراین نیست.
اندیشکده راستگرای آمریکن انترپرایز هم می‌گوید نیروهای ایران بیشتر و بیشتر در سوریه پیش رفته‌اند و این می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای نفوذ فعالانه یا تهاجمی‌تر در منطقه باشد.
دلیل عقب‌نشینی روسیه چیست؟
اندیشکده مطالعات جنگ می‌گوید روسیه نیروهای گروه شبه‌نظامی خصوصی واگنر و وابستگان منطقه‌ای آنان را از سوریه به اوکراین اعزام کرده است.
اعزام این نیروها به اوکراین بنا به برآورد این اندیشکده می‌تواند شکاف‌های امنیتی در سوریه ایجاد کند که هر یک از بازیگران مخالف بشار اسد می‌توانند از آن به نفع خود استفاده کنند، اعم از ترکیه، یا مخالفان مسلح، یا اسلامگرایان افراطی چون داعش و القاعده.
الشرق الاوسط نوشته: “پس از عقب‌نشینی گروه‌های متحد روسیه، شبه‌نظامیان ایران به مواضع استراتژیک در مرکز اعزام شدند؛ اقدامی که به کوشش ایران برای پر کردن خلاء ناشی از درگیری مسکو در جنگ اوکراین تعبیر می‌شود.”
مطلبی در وبسایت میدل‌ایست مانیتور این تحلیل را ارائه کرده که روسیه از اهرم ایران برای فشار به اسرائیل استفاده می‌کند تا اسرائیل همچنان در موضع کمابیش بی‌طرفانه در جنگ اوکراین باقی بماند.
اهمیت جایگزینی احتمالی ایران و روسیه چیست؟
هرچند ایران و روسیه برای حفظ بشار اسد و حزب بعث در قدرت متحد یکدیگر بودند، اما پس از ثبات نسبی و عقب راندن شورشیان و داعش از اغلب مناطق، اختلافاتی بین دو طرف بروز کرد.
اختلاف تهران و مسکو تا جایی پیش رفت که در مذاکرات سوچی درباره سرنوشت استان ادلب، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان بدون حضور نماینده‌ای از ایران گفتگو کردند.
به جز رقابت میان ایران و روسیه بر سر آینده سوریه، تغییر آرایش نظامی نیروهای آنان می‌تواند پیامدهای امنیتی هم داشته باشد.
ورود روسیه به جنگ داخلی سوریه یک برتری هوایی بی چون و چرا به نیروهای حامی بشار اسد داد و سرنوشت جنگ را به کلی دگرگون کرد، اما ایران از چنان نیروی هوایی قدرتمندی مانند روسیه بهره‌مند نیست.
علاوه بر این، نیروهای ایرانی در سوریه هدف حملات پیاپی اسرائیل بوده‌اند، حملاتی که ایران عمدتا در برابرشان سکوت کرده است.
روسیه چنین نقطه ضعفی نداشت و حتی پس از تهاجمش به اوکراین، آمریکا و متحدانش هم مراقب بوده‌اند که وارد رویارویی مستقیم نظامی با این قدرت اتمی نشوند.
اندیشکده ترکیه‌ای جسور می‌گوید ایران به دنبال تقویت نفوذ خود در شمال سوریه و جذب حمایت گروه‌های محلی و تضعیف نیروهای کُرد در این منطقه است.
ترکیه نسبت به این منطقه در مرزهای جنوبی خود حساسیت ویژه‌ای دارد و هرچند ممکن است از تضعیف تشکیلات کردها استقبال کند، مشخص نیست چه قدر راضی به تقویت ایران در آن منطقه باشد.
علاوه بر این کردهای سوریه در روژاوا حمایت آمریکا را دارند و تقویت حضور ایران در منطقه می‌تواند احتمال درگیری میان ایران و آمریکا را تشدید کند، به ویژه که منابع عربی گزارش‌هایی از تقویت نیروهای آمریکا در شمال سوریه منتشر کرده‌اند.