نام جدیدترین نهاد امنیتی جمهوری اسلامی «فرماندهی سپاه هستهای» است که با هدف مقابله با نفوذهای صورت گرفته در بدنه سامانهها، سازمانها و نیروگاههای هستهای ایران تشکیل شده است. انتشار خبر تاسیس این سازمان امنیتی با اعلام دستگیری عواملی که قصد خرابکاری در سایت فردو را داشتند، مصادف بود.
غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل در خردادماه سال جاری پس از چند مورد خرابکاری در تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی، از تشکیل یک فرماندهی واحد دفاعی- امنیتی هستهای خبر داد که کلیات آن در خردادماه تصویب شد. او تاکید کرد که با تشکیل این فرماندهی، ضعفهای امنیتی گذشته کاملا برطرف خواهد شد و مجموعه دیگر آسیبپذیر نخواهد بود.
اکثر نهادهای امنیتی در ایران طی سالهای گذشته موازی کاری کردهاند که ازنظر مسئولان عالیرتبه نظام بدل به کلافی تودرتو و هزار گره شده است. برخی از چهرههای نظام در ماجرای ترور محسن فخریزاده به صراحت از نفوذ در حلقه محافظان این مقام فعال در برنامههای هستهای حکومت گفتند؛ حلقهای که از سختترین لایحههای امنیتی و حفاظتی عبور کردهاند و در حقیقت باید از مورد اعتمادترین بخشهای ساختار امنیتی باشند. اتفاقی که در ماجرای حملات پیدرپی اسرائیل به تاسیسات هستهای، پایگاهها، انبارهای موشکی و همچنین سرقت اسناد فوق محرمانه از داخل سازمان انرژی هستهای در سالهای گذشته هم رخ داده بود و مسئولان عامل آن را موازی کاری و نفوذ در لایحههای حفاظت امنیتی دانستند.
محمود احمدینژاد نیز در چند ویدیو به صراحت بخشی از نهادهای امنیتی در وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه را به فساد متهم کرد و مدعی شد این بخشها به دلیل فساد اقتصادی به بیگانگان خدمت میکنند. حالا تشکیل «فرماندهی سپاه هستهای» هم در عمل ادامه روند ظهور نهادهای امنیتی در دل نهادهای دیگر است که بیاعتمادی سران نظام به سازمانهای امنیتی موجود را نشان میدهد. این بیاعتمادی، محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه پاسداران را بر آن داشت که در مناظرههای انتخاباتی ریاست جمهوری به صراحت از ضرورت پاکسازی امنیتی در بدنه حکومت سخن بگوید.
رضایی نفوذپذیری نهادهای امنیتی را دلیل ضرورت پاکسازی امنیتی دانست. نکته مهم در سخنان رضایی تاکید او بر آلودگی دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی طی ۱۰ سال گذشته بود. گفته میشود رضایی ازنظر زمانی به آغاز کار رسمی سازمان اطلاعات سپاه اشاره کرده است. اولین نهاد امنیتی اطلاعاتی در جمهوری اسلامی، دفتر اطلاعات و تحقیقات نخستوزیری بود. این نهاد زیر نظر نخستوزیر فعالیت میکرد و جایگزین ساواک شد؛ سازمانی که همان زمان در تقابل با بخشهایی از کمیته و سپاه قرار داشت. هرچند این دو نهاد (کمیته وسپاه) بهطور رسمی مسئولیت اقدام و عملیات اطلاعاتی نداشتند، اما در عمل اختلافنظر میان نیروهای انقلابی سبب شد که کمیته، سپاه و بسیج هر کدام مدعی فعالیت امنیتی و اطلاعاتی باشند.
نیروهای حزباللهی در اوج ترورهای دهه ۶۰، نفوذ ضدانقلاب در دفتر اطلاعات نخستوزیری را بهانه فعالیت جداگانه امنیتی خود دانستند و درنهایت بخش «حفاظت سپاه» تشکیل شد و مسئولیت حفاظت از چهرههای نظام را بر عهده گرفت.
سال ۱۳۶۳ برای جلوگیری از این تقابل اطلاعاتی، طرح تشکیل وزارت اطلاعات داده شد. محمد ریشهری، اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی بود. در کنار معاونت اطلاعات سپاه، سازمانهایی چون حفاظت اطلاعات ارتش، حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی، سازمان حراست دستگاههای اجرایی، سازمان حفاظت اطلاعات قوه قضاییه نیز به شکلهای گوناگون فعالیت اطلاعاتی موازی دارند.
از زمان رهبری علی خامنهای در جمهوری اسلامی و بهویژه پس از آغاز اختلافهای او و هاشمی رفسنجانی، معاونت اطلاعات سپاه قدرت بیشتری گرفت و با ادعای نفوذ لیبرالها در بدنه وزارت اطلاعات به یک دستگاه امنیتی مستقل با مسئولیتهای موازی و مشابه تبدیل شد. تقابلی که در سالهای اخیر، علوی، وزیر اطلاعات سابق در صداوسیما صراحتا به آن اعتراض کرد و سازمان اطلاعات سپاه را به کارشکنی در فعالیتهای وزارت اطلاعات متهم کرد. سازمان اطلاعات سپاه که در سال ۸۸ رسمیت یافت؛ دستگاه امنیتی است که مستقیما زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره میشود و حتی مجلس اجازه احضار و سوال از رئیس آن را ندارد.
جالب آنکه در خود سپاه بخشی دیگر با عنوان سازمان حفاظت اطلاعات سپاه فعالیت دارد که از سازمان اطلاعات سپاه و سازمان حفاظت سپاه مجزا است. با اضافه شدن فرماندهی سپاه هستهای حالا سپاه پاسداران خود بهتنهایی چهار معاونت با کارکرد امنیتی دارد. با در نظر گرفتن اینکه بخشهایی چون سپاه قدس نیز در برنامههای امنیتی، کاملا مجزا عمل میکنند، میتوان عدد چهار را به پنج دستگاه امنیتی درون سپاه هم افزایش داد. همچنین گفته میشود تشکیل فرماندهی سپاه هستهای آغاز رسمی کنار گذاشته شدن وزارت اطلاعات از موضوع مراقبت اطلاعاتی- امنیتی در حوزه هستهای است.
در کنار وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه، نیروی انتظامی نیز در سال گذشته با ارتقای بخش پلیس امنیت به سازمان اطلاعات نیروی انتظامی، بهطور رسمی یک نهاد امنیتی- اطلاعاتی جدید است که به هزارتوی سازمانهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی که در اکثر موارد ماموریتهایی مشابه وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه دارد، افزوده شده است. سازمانی که با توجه به وجود نهادهایی چون سازمان حفاظت اطلاعات ارتش، معاونت اطلاعات ارتش، سازمان حفاظت اطلاعات نیروهای مسلح، حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی، حفاظت اطلاعات قوه قضاییه، یک گره دیگر در گره فعالیت اطلاعاتی نظام است.
البته در ظاهر این مجموعهها باید زیر نظر دبیرخانه شورای هماهنگی اطلاعات، فعالیت هماهنگ داشته باشند؛ اما در عمل هر زمان ضربههای امنیتی به نظام وارد شده است، این دستگاهها با متهم کردن یکدیگر به نفوذپذیری، خود را از پذیرش مسئولیت مبرا میکنند. بسیاری از کارشناسان سیاسی و امنیتی اعتقاد دارند این سازمانهای امنیتی که تشکیل آنها در راستای مقابله با نفوذ گسترده در کشور بوده است، خودشان نقطه آسیبپذیری امنیتی در جمهوری اسلامی محسوب میشوند. در حال حاضر مسئولان عالی نظام، عملکرد موازی، تداخل مسئولیتها، رقابتهای عملیاتی مخرب، فساد اقتصادی و آشفتگی این سازمانهای امنیتی را تهدیدی بزرگ برای کشور میدانند./ داریوش معمار
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مقاله لزوماً سیاست یا موضع ایران بریفینگ فارسی را منعکس نمی کند.
بیشتر بخوانید:
افشای اسنادی از طراحی اطلاعات سپاه برای ممنوعالخروجی مدیران نفت و گاز ایران
سپاه پاسداران «فرماندهی سپاه هستهای» تشکیل داد
سپاه مدعی دستگیری اعضای شبکهای شد که قصد «خرابکاری» در فردو را داشت