«علی خامنهای» رهبر جمهوری اسلامی ایران در شروع یازدهمین هفته اعتراضات در ایران در جمع شماری از نیروهای شبه نظامی بسیج آیه ۱۳۹ سوره «آل عمران» را خوانده و از آنها خواسته روحیه و آمادگی خود را حفظ کنند. معنی این آیه و گفته های خامنهای چیست؟
خامنهای در سخنرانی یک ساعته خود برای شماری از شبه نظامیان بسیج و فرماندهان آنها که در مقر بیت رهبری حاضر شده بودند، پس از تمجید و نصیحت آنها، اظهارات خود را با آیه ۱۳۹ سوره آل عمران خاتمه داد و گفته آخرین توصیه من این است: «وَلَا تَهِنُواْ وَلَا تَحْزَنُواْ وَأَنتُمُ ٱلْأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ». معنی این آیه به فارسی یعنی «و اگر مؤمن هستيد، سستى نكنيد و غمگين مباشيد كه شما برتريد.»
«ابوجعفر محمد بن حسن طوسی» از فقهای شیعه در قرن چهارم هجری روایت کرده است که اين آيه برای تسليت به مسلمانان به دلیل جراحت و كشتارى كه در جنگ «احد» به آنان وارد شده بود، نازل شده و خداوند اراده کرده بود که «كفار را مرعوب سازد لذا به مسلمين فرمان داد كه مشركين را دنبال كنند و ضمن تشويق و تحریض، آنها را از سستى ورزيدن و حزن و اندوه نهى فرمود و به آنها وعده داد كه در صورتى كه به ایمان به خدا تمسك بجويند.»
جنگ احد نبردی با حضور پیام اسلام است که سپاه مسلمانان شکست خورد و دلیل آن بر اساس روایتها و باورهای اسلامی به دلیل «عدم اطاعت از فرماندهى» بود و بر اساس آن شکست مسلمانان روحيه خود را از دست دادند. بر اساس نظر شارحان اسلامی آيه ۱۳۹ سوره آل عمران با این نیت برای خطاب به پیروان پیامبر نازل شد كه مبادا با شکستی که خوردید، روحیه خود را ببازيد، بلكه با تقويت خودتان، پیروزی و برتری با شماست.
علی خامنهای، ولی فقیه در جمهوری اسلامی ایران است و خود را وارث امامان شیعه در عصر غیبت امام دوازدهم می داند که به باور شیعه، جانشینان پیامبرند. خامنهای فرمانده کل قوای مسلح در جمهوری اسلامی است و نیروهای شبه نظامی بسیج، همچون ارتش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی، تحت فرماندهی او قرار دارند.
در ده هفتهای که از اعتراضات سراسری در ایران سپری شده، شهروندان معترض ایران مستقیما علیه خامنهای و نیروهای مسلح او شعار دادهاند و مرگ و پایان هر دوی آنها را آرزو کردهاند. پاسخ خامنهای، انکار وجود معترضان بوده و جواب نیروهای مسلحاش، سرکوب خشن و خونین شهروندان معترض اما با این تفاوت که معترضان این بار جلوی نیروهای سرکوب مقاومت میکنند.
مقاومت شهروندان معترض فقط مقاومت فیزیکی نیست. آنها علیه خامنهای و نیروهای مسلحش شعار میدهند و از دادن دشنامهایی که تاکنون از سوی همانها خطاب به مردم گفته میشد، دیگر ابایی ندارند. حتی در اعتراضات خیابانی، شهروندان با به خطر انداختن جان خود، با نیروهای مسلح درگیر هم شدهاند و از خود در برابر حملات مرگبار آنها دفاع کردهاند.
با وجود سرکوبهای مرگبار، پس از ده هفته اعتراضات هنوز ادامه دارد. ماموران بسیج در کنار سایر نیروهای مسلح و لباس شخصی به سرکوب و آزار و اذیت شهروندان مشغولند اما هیچ چیز دیگر قابل بازگشت به پیش از شروع اعتراضات در شهریور ۱۴۰۱ نیست.
وقتی سخنانش را با لا تهنوا و لا تحزنوا «روحيه خود را نبازید و سست نشوید» پایان داد باید فهمید اولین نفری که باور کرده جمهوری اسلامی رفتنی است خودش است، این آیه پس از شکستِ سختِ جنگِ احد نازل شد.#مهسا_امینی #انقلاب_آزادی_ایران https://t.co/rQR4MQCjXy
— AmirFarshad Ebrahimi (@Goftaniha) November 26, 2022
حتی اگر حکومت با اعمال خشونت بیشتر و افزایش تلفات انسانی به شهروندان آنها را موقتا از نشان دادن اعتراضاتشان منصرف کند، خامنهای، فرماندهان نظامی و نیروهای تحت امر آنها نیک میدانند که شهروندان ایرانی و به تازگی جامعه جهانی، چه نگاهی به آنها دارند و مشروعیت و مقبولیت آنها حتی در میان حامیان سابق حکومت تا چه میزان سقوط کرده است.
از این رو خامنهای همچون یک فرمانده نظامی که خود و نیروهایش در پایان دادن اعتراضات و همراه کردن مردم با خود شکست خوردهاند به نیروهایش نصیحت میکند تا روحیه خود را حفظ کنند، «سستى» نکنند و «غمگين» نباشند چرا که احتمالا برای دورهای طولانی در سرکوب به آنها نیاز است.
اما این گفتهها یک معنی دیگر هم دارد. برای اولین بار خامنهای نشانههایی واضح از بروز سستی و اندوه به اندازهای که مشخص نیست مقیاس آن در میان نیروهای سرکوباش چقدر است، به بیرون میفرستد؛ رویکردی که تا به امروز اگر نه بیسابقه، دست کم بسیار نادر بوده است.
فرامرز دادور