جرایم ارتکاب یافته در کهریزک

253

http://oceania5.wordpress.com/

بازخوانی پرونده کهریزک؛ بخش دوم: علت گشوده و طرح شدن پرونده ای موسوم به پرونده بازداشتگاه کهریزک در قوه قضائیه، رسیدگی به اعمال غیر قانونی و جرایم و تخلفاتی است که از سوی ماموران انتظامی و غیر انتظامی در این بازداشتگاه  بر عیله زندانیان صورت گرفته است. به همین سبب بررسی جرایم ارتکاب یافته در کهریزک شروع مناسبی برای بازخوانی این پرونده است.

کهریزک بازداشتگاهی بود که برخی زندانیان و بازداشتیان در آنجا نگهداری می شدند و بنا به گفته سعید مرتضوی – دادستان وقت تهران-  آن بازداشتگاه  مخصوص اراذل و اوباش طراحی شده بود[1]. بررسی اینکه دلیل مورد استناد مرتضوی در خصوص وضعیت غیر استاندارد کهریزک چقدر به لحاظ حقوقی بی اعتبار وسست و مغایر موازین حقوق بشری است، مجال دیگری می طلبد ولی همین احتجاج بی پایه، حاکی از اعتراف ضمنی به وضعیت نامتعارف و غیر استاندارد آنجاست.

در کهریزک تخلفات فراوانی انجام یافته و رفتارهای متعددی در مغایرت با قوانین و مقررات اعم از داخلی و بین المللی صورت گرفته است. برخی اعمال انجام شده در کهریزک مطابق با قوانین جاری در ایران به نحو مستقل وصف مجرمانه دارند و ازینرو جرم تلقی می شوند. مانند قتل، تجاوز، ضرب و جرح، . . . برخی از این جرایم به این علت که بر علیه فرد زندانی انجام گرفته اند، وصف مجرمانه مضاعف هم می یابند. مانند ضرب و جرح که وقتی بر علیه زندانی صورت بگیرد، عنوان شکنجه می یابد.

در این قسمت به بررسی اجمالی این جرایم می پردازیم.

1- قتل

متعاقب حوادث پس از انتخابات و نیز در جریان دستگیریهای 18 تیر 88 تا زمان بسته شدن کهریزک در 6 مرداد 88 ، چندین نفر از بازداشتیان در کهریزک به علت ضرب و شتم و شکنجه و عدم مداوا جان باختند. کشته شدن حداقل سه نفر ( محسن روح الامینی، امیر جوادی فر و محمد کامرانی) مورد تایید خود حکومت نیز قرار گرفته است[2]. اما مدافعان حقوق بشر و سایت های خبری مستقل تعداد کشته شدگان این بازداشتگاه غیر استاندارد را بیش از این می دانند[3]. علت مرگها، ضرب و شتم و شکنجه شدید زندانیان و عدم رسیدگی به وضعیت آنان حتی بعد از شکنجه ها و آسیب های شدید فیزیکی از یک سو و غیر استاندارد بودن بازداشتگاه و شرایط بسیار نامساعد و غیر بهداشتی آن برای زندگی از سوی دیگر بوده است. ابتلا به عفونت در نتیجه شکنجه های سخت فیزیکی و امتناع مسئولان از ارائه خدمات و مراقبتهای پزشکی بعد از شکنجه و ضعف و ناتوانی و سوء تغذیه در زندان، از مهمترین عواملی است که نهایتا موجب جان باختن بازداشتیان شده است.

با مطالعه اتفاقات و حوادث کهریزک درمی یابیم عناصر شاکله جرم قتل به روشنی وجود دارند. یعنی هم عنصر مادی( اعمال خلاف منجر به مرگ) وجود دارد و هم عنصر معنوی که همانا نیت مرتکب (اعم از مستقیم و غیر مستقیم) بر انجام قتل است و « نوعا کشنده بودن عمل »[4]، معیار احراز آن است. در کهریزک، فعل و ترک فعلهایی که وصف مجرمانه دارند صورت گرفته و آن اعمال «نوعا» کشنده نیز بوده اند. به عنوان مثال بدیهی است فردی با خصوصیات طبیعی که مورد شکنجه سخت و ضرب و شتم شدید منجر به خونریزی قرار می گیرد و متعاقب آن دچار خونریزی و عفونت حاد می شود و از مداوای وی جلوگیری به عمل می آید و دارو و نیز غذای کافی به وی داده نمی شود و در گرمای بالای چهل درجه در فضایی غیر بهداشتی و آلوده و متعفن به حال خود رها می گردد، در نهایت کشته می شود. کسی که مرتکب این اعمال شده نمی تواند مدعی شود که قصد سوء نداشته و نمی خواسته مقتول کشته شود!!!

2- ضرب و شتم

بنا بر اظهارات آزاد شدگان از کهریزک، بازداشتیان آنجا اعم از کشته شدگان و جان بدربردگان از مرگ، همگی به کرات و دفعات مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. این در حالی است که نه تنها آزار فیزیکی و روانی رساندن به فرد بازداشت شده جرم است[5]، بلکه مطابق قانون نگه داشتن بیش از 24 ساعت فرد در بازداشت ممنوع است[6].

از آنجا که ضرب و شتم زندانیان عملی متخلفانه است و مرتکبین این عمل، خارج از حدود اختیارات و صلاحیت های قانونی خود رفتار نموده اند، لذا رفتارشان مجرمانه است و به سبب اینکه عمدا موجب ایجاد جراحت و زخم شده اند، مستوجب مجازات هستند و می توانند با تقاضای قربانی مورد قصاص قرار گیرند[7]. ماده 614 قانون مجازات اسلامی در این خصوص چنین مقرر می دارد:

«هركس عمدا” به ديگري جرح يا ضربي وارد آورد كه موجب نقصان يا شكستن يا از كارافتادنعضوي از اعضاء يا منتهي به مرض دايمي يا فقدان يا نقص يكي از حواس يا منافع يا زوالعقل مجني عليه گردد . . . به دو تا پنجسال حبس محكوم خواهد شد و در صورت درخواست مجني عليه مرتكب به پرداخت ديه نيز محكوممي شود.»

ارتکاب جرم توسط ماموران، رافع مسئولیت کیفری آنان نیست. زیرا آنان خارج از حدود اختیارات خود و در مغایرت با قوانین اقدام به ضرب و شتم زندانیان نموده اند. ماده 626 قانون مجازات اسلامی حتی مقاومت در برابر چنین رفتارهای خلاف قانون را مجاز می شمرد و اشعار می دارد:

« در مورد هر فعلي كه مطابق قانون، جرم بر نفس يا عرض يا مال محسوب مي شود ولو اينكه ازمامورين دولتي صادرگردد، هرگونه مقاومت براي دفاع از نفس يا عرض يا مال جايز خواهدبود.»

از سوی دیگر کتک زدن و آزار فیزیکی زندانیان، مصداق بارز شکنجه نیز هست که مطابق با اصل 38 قانون اساسی مطلقا ممنوع است.

3- تجاوز جنسی

تجاوز به زندانیان از شدیدترین شکنجه های جسمی و روحی بود که در کهریزک انجام گرفت و چندین قربانی این جرم نیز در این خصوص شهادت داده اند[8]. نامه های معروف مهدی کروبی[9] در خصوص فاش کردن این موضوع با انکار مسئولان و مقامات مربوطه و واکنشهای تند حکومتی و تهدید قربانیان مواجه گردید.

تجاوز با احراز شرایطی از جمله جرایمی است که مطابق قانون مجازاتشان اجرای حد (قتل) [10] یا تعزیر (صد ضربه شلاق)[11] است.

4- جرایم مربوط به سوء عملکرد مامورین و مقامات

بنا بر گزارش های متعدد و نیز شهادت شاهدانی که خود از بازداشتیان و قربانیان کهریزک هستند، اعمال غیر قانونی وغیر انسانی بسیاری در کهریزک اتفاق افتاده است که از یک سو از مصادیق شکنجه هستند[12] و از سوی دیگر وصف مجرمانه دیگری را نیز به موجب ماده 570 قانون مجازات اسلامی، دارا هستند. این ماده مقرر می دارد:

«هر يك از مقامات ومامورين وابسته به نهادها و دستگاههاي حكومتي كه برخلاف قانون ،آزادي شخصي افراد ملت راسلب كند يا آنان را از حقوق مقرر در قانون اساسي جمهورياسلامي ايران محروم نمايد علاوه بر انفصال از خدمت و محروميت يك تا پنج سال از مشاغلحكومتي به حبس از دو ماه تا سه سال محكوم خواهد شد. »

ماده 578 نیز به آزار و اذیت زندانی در زندان می پردازد و مرتکبین آن را علاوه بر قصاص و دیه، مستوجب حبس نیز می داند:

«هر يك از مستخدمين و مامورين قضائي يا غير قضائي دولتي براي آنكه متهمي را مجبو بهاقرار كند، او را اذيت وآزار بدني نمايد علاوه بر قصاص يا پرداخت ديه حسب مورد بهحبس ازشش ماه تا سه سال محكوم مي گردد و چنانچه كسي دراين خصوص دستورداده باشد فقطدستور دهنده به مجازات حبس مذكور محكوم خواهد شد واگر متهم بواسطه اذيت و آزار فوتكند مباشر مجازات قاتل و آمر مجازات قتل را خواهد داشت.»

5- هتک حرمت اشخاص

آزار و شکنجه روحی بازداشتیان نیز از جمله تخلفات رایج در کهریزک بوده است. تحقیر زندانیان در کهریزک به شیوه های مختلف انجام می گرفته است از جمله موارد ذیل که در گزارش گزارشگران حقوق بشر درج گردیده است:

« زندانیان در بدو ورود به کهریزک، برهنه فقط با یک زیرشلواری مجبور بودندروی سنگ و خار و خاشاک و آسفالت سینه خیز بروند و همزمان مورد ضرب و شتمقرار می‌گرفتند یا تا حد ضعف «بشین پاشو» و «کلاغ پر» می‌رفتند. . . هر زندانی می‌توانست فقط در ساعتهای ۱۰ صبح و ۱۰ شب ۳ دقیقه از دستشوییاستفاده کند و به شرط کتک خوردن و سینه خیز رفتن و عوعو کردن مانند سگ، ازآب استفاده کند. البته در ۲۰ روز اول در را باز نمی‌کردند و بازداشتی‌هامجبور بودند همانجا که زندگی می‌کنند جلوی هم ادرار و مدفوع کنند. . . گاهی برای تحقیر و وحشت،عورت آنها را جلوی دیگر زندانیان نشان داده و با باتوم وشیشه به آنهاتجاوز می‌کردند و در صورتی کهزندانی می پذیرفت تا فحشهای بسیار رکیکی به خود دهد، شکنجه متوقف می‌شد. گاهی زندانیان به تخت سربازان بسته می‌شدند و دیگران باید روی آنهاادرار می‌کردند . . .»[13]

علاوه بر مجازات مربوط به ضرب و شتم و تخلفات مصداق شکنجه ، ماده 608 قانون مجازات اسلامی ذیل عنوان مجرمانه « هتک حرمت اشخاص»، برای مرتکبین آن مجازات خاصی در نظر گرفته است:

« توهين به افراد از قبيل فحاشي واستعمال الفاظ ركيك چنانچه موجب حد قذف نباشد بهمجازات شلاق تا ( 74 ) ضربه و ياپنجاه هزار تا يك ميليون ريال جزاي نقدي خواهد بود.» بدیهی است زندانیان نیز – جز در مورد محرومیت های منتج از مجازات قانونی خود – از حقوق انسانی برخوردارند و مشمول این مقرره قرار می گیرند.[14]

موارد فوق شرح ساده، مختصر و اجمالی جرایم ارتکاب یافته و مستندات قانونی آنها بود که در بازداشتگاه کهریزک اتفاق افتاده است. ولی این موارد، تمامی تخلفات از مقررات و قوانین نیست! بلکه صرفا مواردی است که در قوانین ایران، وصف مجرمانه مستقل دارد. بررسی سایر تخلفات قانونی انجام گرفته در کهریزک مجال دیگری می طلبد که به آن نیز خواهیم پرداخت.