رئیسان جمهور ایران، ترکیه و روسیه امروز در تهران گرد هم می آیند و بر سر مسائلی گفتگو می کنند که در صدر آنها، سوریه و بویژه عملیاتی است که ارتش ترکیه قصد دارد بار دیگر درون خاک سوریه، علیه شبه نظامیان کرد پیش ببرد. ترکیه دولت خودگردان کرد در شمال سوریه و شبه نظامیان این دولت را خطری برای امنیت ملی و تمامیت ارضی خود می داند و از هفته ها پیش شمارش معکوس را برای گسیل نیرو جهت سرکوب این شبه نظامیان آغاز کرده است اما روسیه و ایران به عنوان دو نیروی خارجی مؤثر در سوریه، مخالفت جدی چنین عملیاتی‌اند.
ترکیه سه سال پیش دست به عملیات مشابهی زد و شهرهای مرزی تل ابیض و رأس العین را از دست نیروهای کرد خارج ساخت. اکنون ترکیه به دنبال این است که بیشتر وارد عمق خاک سوریه شود و نیروهای کرد را از شهرهای منبج و تل رفعت نیز بیرون براند.
در عملیات سه سال پیش، نیروهای کرد برای متوقف کردن پیشروی ارتش ترکیه ناچار شدند از ارتش سوریه بخواهند پس از هفت سال به مناطق کردنشین بازگردد. این بار نیز پیشاپیش پرچم سوریه را به جای پرچم خود بر مرز ترکیه برافراشته و از ارتش سوریه خواسته اند نیروهای بیشتری به عین العرب (کوبانی) و منبج بفرستد.
اما بازگشت ارتش سوریه به مرز، برای دولت ترکیه راضی کننده نیست و این اقدام را حرکتی نمایشی می داند که حاکمیت شبه نظامیان کرد را پشت مرزهای خود همچنان برقرار نگه خواهد داشت تا به تهدید امنیت ترکیه ادامه دهند.
بازی دو سر برد برای ایران؟
خطر دیگری که ترکیه در بازگشت ارتش سوریه به مرز می بیند این است که در کنار ارتشیهای سوری، نیروهای ایرانی و همپیمانانش در سوریه، از شبه نظامیان شیعه گرفته تا حزب کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک) نیز در مرز مستقر شده‌اند. وجود چنین آرایش نظامی را نه ایران و نه سوریه تأیید نکرده اند اما در محافل سیاسی و رسانه ای ترکیه این دیدگاه مطرح می شود که ایران با استقرار نیروهای خود و همپیمانش راه دشمنی با همسایه خود را در پیش گرفته و باعث شده است تا در ماههای گذشته، روابط ایران و ترکیه به «مسیری نادرست» رانده شود.
نیروهای ترکیه علاوه بر سوریه، در عراق نیز بارها در ماههای گذشته آماج حملات گروههای مسلح همپیمان با ایران بوده‌اند و رهبران این گروه‌ها اعلام کرده اند که برای بیرون راندن ارتش ترکیه از خاک خود مبارزه خواهند کرد. از این دیدگاه، برنامه اردوغان در تهران این است که به جمهوری اسلامی هشدار بدهد که اگر به چنین سیاستی ادامه دهد، در عملیاتی که ارتش ترکیه در شمال سوریه انجام خواهد داد، خود را مستقیم یا غیرمستقیم، رو در روی ترکیه قرار خواهد داد.
اما ناظران منطقه ای بر این باورند که ایران خود را وارد بازی دو سر برد کرده است.
از دید این ناظران، یک سر برد این است که ایستادگی ایران در کنار دولت سوریه و دیگر همپیمانانش در این کشور، مانع از دست زدن ترکیه به عملیات شود و سر دیگر آن، اینکه ترکیه با حمله به شبه نظامیان کرد، دولت خودگردانی را که در شمال سوریه بر پا کرده اند، تضعیف کند و بسوی برچیدن آن گام بردارد. دستاورد چنین عملیاتی به سود ایران نیز خواهد بود.
محمد بختیار، تحلیلگر کرد عراقی می گوید ایران همیشه رابطه خوبی با پ ک ک داشته اما به ی پ گ (شبه نظامیان کرد سوری) که شاخه پ ک ک به شمار می روند، نگاه منفی دارد چون معتقد است نظامیان آمریکایی با کمک این نیروها در سوریه مستقر شده و گوشه ای از سوریه را پایگاه خود کرده اند.
جنگ اوکراین و «معامله» با ترکیه
از سوی دیگر، ایران نیز همچون ترکیه، پا گرفتن دولتهای خودگردان کرد در منطقه و الگو گرفتن دیگر کردها از آنها را خطری برای خود می داند.
سرکوب شبه نظامیان کرد سوری به دست ارتش ترکیه میان خود کردها هم هواخواه دارد. محمد بختیار، هواداران حزب دموکرات کردستان عراق را از هواخواهان حمله ارتش ترکیه به شبه نظامیان کرد سوری بر می شمرد و می گوید این دسته از کردها چندین بار شبه نظامیان کرد سوری را به تکروی سیاسی متهم کرده اند و اینکه به هواداران حزب دموکرات کردستان عراق، اجازه مشارکت در دولت محلی کرد سوری نداده اند.
رقابت سیاسی و ایدئولوژیک با پ ک ک و روابط نزدیک اقتصادی دولت کردستان عراق با ترکیه نیز از عواملی است که باعث ناخشنودی از شبه نظامیان کرد سوری در این اقلیم شده است تا جایی که دولت کردستان عراق حتی در سرکوب نفرات و پایگاههای پ ک ک در عراق به ارتش و سازمان امنیت ترکیه یاری می رساند.
در حالی که کشاکش بر سر عملیات نظامی در شمال سوریه میان ایران و ترکیه جریان دارد، چشمها به مهمان قدرتمندتر نشست تهران، ولادیمیر پوتین دوخته شده است که اهداف و اولویتهای کاملا متفاوتی دارد.
برخی بر این باورند که از وقتی دست روسیه زیر سنگ جنگ در اوکراین گیر کرده، هم به دنبال بیرون کشیدن نیروهای خود از سوریه و گسیلشان به اوکراین است و هم ترکیه برایش اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
در نتیجه احتمال دارد بر سر سوریه دست به معامله ای با ترکیه بزند که ایران در شرایط کنونی و با توجه به مشکلات داخلی و خارجی اش، چاره ای جز رضایت به آن نداشته باشد.
منبع گزارش