به گفته‌ی منابع ارشد امنیتی در منطقه که به شرط فاش‌نشدن ملیت‌شان با امواج.میدیا صحبت کردند، تلاش‌ها برای آزادی یک محقق اسرائیلی-روسی که در عراق ربوده شده است، ادامه دارد. یک منبع ارشد منطقه‌ای با آگاهی دقیق از تلاش‌های جاری گفت که ابتکار آزادی الیزابت تسورکوف، محقق دکتری در دانشگاه پرینستون، از سوی یک “کشور در منطقه” رهبری می‌شود. این منبع که خواست نامش فاش نشود، با تأکید بر حساسیت این پرونده، توضیح داد که تماس اولیه با گروه‌های بانفوذ عراقی در هفته‌های پس از ربوده‌شدن تسورکوف در بغداد در اوایل سال میلادی جاری آغاز شد. به اطلاع امواج.میدیا رسیده است که گفته می‌شود از همان ابتدا، طرف عراقی در مورد مشارکت در این موضوع محتاط و تودار بوده است.
زمانی که اسرائیل در تیرماه/ ژوئیه تصمیم گرفت این پرونده را علنی کند، انگشت اتهام را به سمت کتائب حزب‌الله، یک گروه مسلح شیعه مورد حمایت ایران، گرفت. در عین حال عصائب اهل حق نیز متهم به دست‌داشتن در این پرونده شده است.
افشای تلاش مخفیانه برای آزادی تسورکوف در حالی صورت می‌گیرد که ربایندگان او ویدیویی چهار دقیقه‌ای منتشر کرده‌اند که در آن او ظاهراً تحت فشار از وضعیت سخت خود صحبت می‌کند. هرچند منابع امنیتی در منطقه از ربط‌دادن این ویدیو به وضعیت هرگونه مذاکره خودداری کردند، نشانه‌هایی وجود دارد که ربایندگان اکنون به دنبال یک معامله هستند و احتمالاً توافق را در یک زمینه‌ی ژئوپلیتیک گسترده‌تر قرار می‌دهند.
از بغداد تا غزه؟
شبکه‌ی تلویزیونی الربیعه، یک شبکه‌ی خصوصی عراقی که بنا بر گزارش‌ها با هیئت هماهنگی شیعیان مورد حمایت ایران مرتبط است، در ۲۲ آبان/ ۱۳ نوامبر ویدیویی از تسورکوف را منتشر کرد که اولین مورد از زمان ربوده‌شدن او بود. این محقق دانشگاه پرینستون که به نظر می‌رسید تحت فشار و اجبار است، در این کلیپ به زبان عبری سخن می‌گوید و خود را یک شهروند اسرائیلی معرفی می‌کند که در عراق و سوریه فعال بوده و برای موساد و سازمان اطلاعات مرکزی کار کرده است. او همچنین مدعی می‌شود که “وقایع غزه را به صورت روزانه دنبال می‌کند”، و از “کشتن کودکان” و همچنین “بمباران بیمارستان‌ها” ابراز تأسف می‌کند. هیچ اطلاعاتی وجود ندارد که نشان دهد هر یک از ادعاهای تسورکوف در این ویدیو واقعی است.
نظر به سکوت نسبی عمومی در مورد این ربایش در ماه‌های اخیر، گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که انتشار این ویدیو ممکن است به مذاکرات جاری بین اسرائیل، قطر و دولت‌های غربی درباره‌ی آزادی گروگان‌های گروه‌های فلسطینی در غزه مرتبط باشد. طبق گزارش‌ها، هفته‌ی گذشته سران سازمان جاسوسی موساد اسرائیل و سیا در دوحه بودند تا در مورد آتش‌بس موقت احتمالی در ازای آزادی برخی از گروگان‌ها گفتگو کنند. حماس و دیگر گروه‌های فلسطینی در حمله‌ی غافلگیرانه‌ی ۱۵ مهر/ ۷ اکتبر خود به اسرائیل، صدها اسرائیلی و غیراسرائیلی را ربودند.
در ویدیوی ۲۲ آبان/ ۱۳ نوامبر، تسورکوف به طور خاص به آدم‌ربایی‌های دسته‌جمعی انجام‌شده از سوی گروه‌های فلسطینی می‌پردازد و می‌گوید: “من از خانواده‌های گروگان‌ها در غزه می‌خواهم که تمام تلاش خود را برای توقف این جنگ انجام دهند، و وقتی این جنگ تمام شود دختران و پسرانشان زنده خواهند بود.” وی جنگ حماس و اسرائیل را این‌گونه توصیف کرد که “به شیوه‌ای احمقانه در جریان است” و احتمالاً “به مرگ گروگان‌ها منجر می‌شود.” او همچنین افزود: “اگر می‌خواهید پسران و دخترانتان زنده بمانند، جنگ باید پایان یابد.”
اگر اسیرکنندگان عراقی تسورکوف واقعاً پرونده‌ی او را به پرونده‌ی گروگان‌ها در غزه مرتبط می‌کنند، ممکن است برای ادعای یک صندلی بر سر میزی بزرگ‌تر -که احتمالاً سیا و موساد مستقیماً بر سر آن هستند- باشد. این امر همچنین بازتابی از اصرار ایران بر «محور مقاومت» است که هماهنگی منطقه‌ای میان اعضای خود را که شامل گروه‌های مسلح شیعه‌ی عراقی می‌شود، فرماندهی می‌کند.
در مقابل این پس‌زمینه، تسورکوف در ویدیوی مذکور ضمن ابراز تأسف بابت بن‌بست ظاهری پرونده‌ی خود، تأکید می‌کند که “تا کنون هیچ اتفاقی نیفتاده است.” او توضیح داد: “بر اساس آنچه به من گفته شد، هیچ حرکت یا پیشرفتی در آزادی من وجود ندارد. این مهم است که مردم اسرائیل بدانند که این است دولت اسرائیل. من مدتی مدیدی است که در وضعیتی پیچیده بودم.”
تمرکز روی صدری‌ها
برخی از اظهارات تسورکوف در ویدیوی ۲۲ آبان/ ۱۳ نوامبر همچنین نشان می‌دهد که ربوده‌شدن او می‌تواند تا حدودی ناشی از رقابت‌های درون شیعی در عراق باشد.
همان‌طور که امواج.میدیا پیش‌تر گزارش داده است، کسانی که با تحقیقات دکترای تسورکوف آشنا هستند می‌گویند که توجه او در سال‌های گذشته به جنبش صدر معطوف بوده است. این سازمان مردمی شیعه عمدتاً از سوی مناطق فقیرتر بغداد و جنوب عراق حمایت می‌شود. هنگامی که صدری‌ها در انتخابات پارلمانی مهر ۱۴۰۰/ اکتبر ۲۰۲۱ به بزرگترین بلوک تبدیل شدند، به دنبال به‌حاشیه‌راندن رقبایشان یعنی احزاب مورد حمایت ایران در هیئت هماهنگی شیعیان بودند. این تلاش شکست خورد و باعث شد مقتدی صدر، رهبر جنبش صدر، به نمایندگان خود دستور استعفا دهد و سپس خروج خود از سیاست را اعلام کند. در آبان ۱۴۰۱/ اواخر اکتبر ۲۰۲۲، هیئت هماهنگی، محمد شیاع السودانی را به عنوان نخست‌وزیر منصوب کرد.
تسورکوف برای انجام مصاحبه با اعضای جنبش صدر به بغداد نقل مکان کرد و در آنجا با یک زن عراقی در یک آپارتمان در محله‌ی مرکزی کراده هم‌خانه شد. او همچنین به استان‌های جنوبی بصره، میسان و نجف سفر کرد. در اسفند گذشته/ اواسط ماه مارس، زمانی که آخرین دوره‌ی ویزاهای دو ماهه‌ی او رو به پایان بود، گفته می‌شود که تسورکوف ملاقاتی را با یکی از فرماندهان ارشد صدر ترتیب داده بود. او تنها چند روز بعد ناپدید شد.
افراد مطلع، این آدم‌ربایی را با پویایی‌های محلی مرتبط می‌دانند، به طوری که یک منبع آگاه قبلاً به امواج.میدیا گفته بود که گروه‌هایی مانند کتائب حزب‌الله احتمالاً ظن برده بودند که تسورکوف ممکن است یک عامل اسرائیلی باشد که تلاش می‌کند با صدری‌ها ارتباط برقرار کند. این بدگمانی در کلیپ ۲۲ آبان/ ۱۳ نوامبر مشهود است، که در آن تسورکوف ادعا می‌کند که او در سال ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ “در مأموریتی برای موساد و سیا…در سوریه برای برقراری روابط بین اسرائیل و نیروهای دموکراتیک سوریه کار می‌کرد.”
هیچ اطلاعاتی وجود ندارد که نشان دهد چیزی از آنچه تسورکوف در ویدیو می‌گوید درست باشد. در عوض، انتخاب کلمات او احتمالاً بینش‌هایی را در مورد نگرانی‌ها و انگیزه‌های احتمالی آدم‌ربایان ارائه می‌دهد.
ترس عراقی ها از تفرقه؟
ویدیوی تسورکوف که به زبان عربی زیرنویس شده است، ظاهراً ترس عراقی‌ها را نیز نشان می‌دهد که خارجی‌ها به کاشتن بذر تفرقه در میان تشکیلات سیاسی شیعه‌ی حاکم کمر بسته‌اند.
زیرنویس‌های عربی از قول تسورکوف نقل می‌کنند که می‌گوید: “من در عراق روی موضوع اختلافات کار کردم، اختلاف‌ها را با سازمان‌دهی تظاهرات عمیق‌تر کردم…تظاهرات تشرین.” او توضیح می‌دهد: “ما روی تعمیق اختلافات کار کردیم تا نبرد شیعه-شیعه در عراق را برانگیختیم.” تظاهرات ضد تشکیلاتی که در مهر ۱۳۹۸/ اکتبر ۲۰۱۹ آغاز شد، جنبش تشرین را به وجود آورد. این ناآرامی‌ها برای اولین‌بار توسط نسل جوانی از مسلمانان شیعه رهبری می‌شد. این اعتراضات احزاب اصلی را مبهوت کرد. برخی گروه‌ها ناآرامی‌ها را به عنوان مهندسی خارجی و ایجاد تفرقه بین شیعیان رد می‌کنند.
همچنین قابل توجه است که تجزیه و تحلیل زبانی این کلیپ به سفارش امواج.میدیا نشان داد که بین آنچه تسورکوف به عبری می‌گوید و آنچه زیرنویس عربی از او نقل می‌کند، مغایرت‌هایی وجود دارد. تسورکوف به زبان عبری بیان می‌کند که در عراق بوده تا روی “مسئله‌ی ترویج عادی‌سازی” با اسرائیل کار کند، در حالی که زیرنویس‌های عربی به “مسئله‌ی اختلافات” اشاره می‌کنند. او همچنین از مشارکت در فعالیت‌های مرتبط با “اپوزیسیون لیبرال در عراق” صحبت می‌کند، اما زیرنویس‌های عربی فقط به “تشرین” اشاره می‌کنند.
برای کسانی که ویدیو را دیده‌اند، از جمله برخی در عراق، نادیده‌گرفتن بسیاری از اختلافات و سایر ابعاد مشکل‌ساز این پرونده دشوار است.
علی فرحان، چهره‌ی رسانه‌ای عراقی، در ۲۲ آبان/ ۱۳ نوامبر خطاب به سیاستمداران عراق اظهار داشت که اگر تسورکوف واقعاً قادر به “خراب‌کاری” در عراق و سوریه بود، “پس شما چقدر درمانده‌اید؟” روز بعد، فرحان نوشت که پس از اعتراف تسورکوف، “مناقشه‌ی شیعه-شیعه تمام خواهد شد” و میان احزاب شیعه‌ی رقیب “هماهنگی” برقرار خواهد شد. وی با کنایه افزود: “خشم مردم تمام خواهد شد، انقلاب خواهد مرد و از بین خواهد رفت و صلح بر عراق حاکم خواهد شد.”
با نگاهی به آینده، انتشار این ویدیو ممکن است نشان دهد که اسیرکنندگان تسورکوف خواهان معامله هستند. خواهر این محقق دانشگاه پرینستون، اِما، در ۲۳ آبان/ ۱۴ نوامبر، در حالی که اظهارات موجود در این کلیپ را “به وضوح اجباری” توصیف کرد، نوشت که “خبر خوبی است که ببینم او زنده است…انتشار این ویدیو گام مهمی در تلاش برای بازگرداندن او را نزد خودمان است.” باید دید که آیا این “کشور در منطقه” که گفته می‌شود رهبری تلاش‌ها برای تسهیل آزادی تسورکوف را بر عهده دارد، موفق خواهد شد و آیا اسرائیل و ایالات متحده در این ترتیبات نقشی خواهند داشت یا خیر.